سندرم خستگی مزمن (CFS) چیست؟

ما در طول بیست و چهار ساعت شبانه‌روز نیاز به استراحت و خواب داریم. زیرا به‌مرورزمان خستگی بر جسم و روان ما چیره شده و روند فعالیت روزانه ما را با مشکل مواجه می‌کند. در واقع این امر نیاز است تا ما بتوانیم به روند زندگی روزمره خود ادامه داده و به اهداف خود دست یابیم.

دراین‌بین برخی از افراد هستند که خستگی تجربه شده از سوی آن‌ها بسیار بیشتر از افراد عادی است. این امر به شکلی است که همواره در روند فعالیت‌های خود با مشکل مواجه هستند. در این مقاله به توضیح این خستگی بیماری‌زا یعنی سندرم خستگی مزمن (CFS) خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید تا با پرسش سندرم خستگی مزمن (CFS) چیست ؟ بیشتر آشنا شوید.

سندرم خستگی مزمن

سندرم خستگی مزمن (CFS) از جمله بیماری‌های پزشکی محسوب می‌شود که دارای نشانگان گوناگونی است. این بیماری را در پزشکی با عنوان آنسفالومیلیت میالژیک (ME) نیز می‌شناسند.همان‌طور که از نام آن پیداست، شایع‌ترین علامت آن خستگی بیش از حد است.

آمارها نشان داده که زنان بیشتر درگیر چنین سندرمی می‌شوند. سنین بین 20 تا 40 سال نیز بیشتر در خطر ابتلا به سندرم خستگی مزمن هستند. البته این بدان معنا نیست که دیگر سنین درگیر این بیماری نمی‌شوند. برخی اوقات مشاهده شده که کودکان نیز می‌توانند درگیر آنفاسفالومیلیت میالژیک شوند.

علائم سندرم خستگی مزمن

تشخیص دقیق این سندرم باید توسط پزشکان، روانپزشکان یا روان‌شناسان داده شود. زیرا بسیاری از علائم سندرم خستگی مزمن با بیماری‌های دیگر مشابه است. بااین‌حال اگر نشانه‌های زیر را در خود مشاهده می‌کنید می‌توان احتمال داد که دچار CFS هستید. از جمله نشانه‌های این سندرم به شرح زیر است:

1. همیشه احساس خستگی شدید می‌کنید. خستگی ناشی از این سندرم طاقت‌فرسا است. در واقع به شکلی است که فرد مبتلا به این سندرم هیچگاه پیش از ایجاد بیماری چنین خستگی را تجربه نکرده است.
2. ممکن است انجام فعالیت‌های روزانه برای شما بسیار سخت باشد.
3. پس از استراحت یا خواب نیز همچنان احساس خستگی می‌کنید.
4. پس از انجام فعالیت های بدنی یا ورزش مدت زمان زیادی را برای استراحت کردن نیاز دارید تا بدنتان به حالت عادی بازگردد.
5. با وجود نیاز به خواب اما در خوابیدن مشکل دارید. در واقع اغلب اوقات در شب از خواب بیدار می‌شوید.
6. خستگی بیش از حد باعث شده تا مشکلاتی در تمرکز، حافظه و نحوه تفکرتان به وجود بیاید. این مشکل به‌صورت فراموشی در به‌خاطر سپردن نام‌ها، اعداد و کلمات خود را نشان می‌دهد.
7. مشکل در یادآوری وقایعی که به‌تازگی اتفاق می‌افتند.
8. آهستگی در صحبت‌کردن
9. کند بودن در انجام فعالیت‌های مختلف
10. علائم گفته شده حداقل 3 ماه در بیمار دیده شود.

موارد گفته شده از جمله علائم اصلی به‌حساب می‌آیند. برخی از نشانگان جسمانی نیز وجود دارد که ممکن است در اثر علائم بالا به وجود بیایند. از جمله این نشانه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• درد عضلانی یا مفصلی
• سردرد
• گلودرد
• علائم شبیه آنفولانزا
• احساس سرگیجه
• ضربان قلب سریع یا نامنظم

شدت علائم سندرم خستگی مزمن

اکثر افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن از نظر شدت علائم معمولاً نشانگان گفته شده را به‌صورت خفیف  با متوسط تجربه می‌کنند. در واقع از هر چهار نفر، تنها یک نفر مبتلا به CFS به‌صورت شدید است. به‌طورکلی شدت علائم سندرم خستگی مزمن در افراد گوناگون را می‌توان به‌صورت زیر دسته‌بندی کرد.

سندرم خستگی مزمن به‌صورت خفیف

افراد این دسته  می‌توانند فعالیت‌های روزمره مانند کار، مطالعه یا کارهای خانه را انجام دهند. اما انجام کارهای گفته شده با سختی صورت می‌گیرد. این افراد ممکن است برای رسیدن به کارهای ضروری روزانه خود لازم باشد سرگرمی‌ها یا فعالیت‌های موردعلاقه خود را کنار بگذارند تا بتوانند در اوقات فراغت خود استراحت کنند.

سندرم خستگی مزمن  متوسط

داشتن این شدت  CFS ممکن است  باعث شود تا نتوانند کار کنند یا تحصیلات خود را ادامه دهند. همچنین مشکلات خواب شبانه در این دسته به وجود می‌آید.

سندرم خستگی مزمن شدید

سندرم خستگی مزمن به‌صورت شدید موجب می‌شود تا فقط بتوان کارهای بسیار ساده روزانه مانند مسواک‌زدن دندان‌ها را انجام داد. این افراد ممکن است اکثر اوقات در خانه یا حتی تختخواب باشند و برای رفت‌وآمد به یک صندلی چرخ‌دار نیاز داشته باشند. ایجاد مشکلات زیاد در تمرکز، حساس‌بودن نسبت به نور و صدا و همچنین نیاز به استراحت زیاد پس از داشتن یک مکالمه طولانی از جمله نشانه‌هایی است که در سندرم خستگی مزمن به‌صورت شدید به وجود می‌آید.

سندرم خستگی مزمن بسیار شدید

اگر مبتلا به این شدت از سندرم خستگی مزمن باشید ممکن است مجبور شوید تمام‌وقت خود را در رختخواب بگذرانید. همچنین کاملاً به مراقبین خود وابسته هستید. ممکن است برای خوردن، نوشیدن و رفتن به توالت به کمک نیاز داشته باشید. ممکن است حتی نیاز باشد تا فرد مبتلا برای خوردن غذا از لوله‌های پزشکی مخصوص استفاده کند. در نوع بسیار شدید نیز حساسیت زیاد به نور و صدا نیز دیده می‌شود.

تشخیص سندرم خستگی مزمن

در حال حاضر و با علم پزشکی روز متأسفانه آزمایشی طراحی نشده تا به‌صورت دقیق تشخیص بدهد که یک فرد دچار CFS است یا خیر. بااین‌حال برخی از آزمایش‌های جسمانی می‌تواند به پزشکان در تشخیص سندرم ME کمک کند. به طور مثال آزمایش ادرار و خون می‌تواند در تشخیص تأثیرگذار باشد.

استفاده از این آزمایش‌ها به این دلیل انجام می‌شود که تا سایر عوامل جسمانی تأثیرگذار بر خستگی را بتوانیم از سندرم خستگی مزمن جدا کنیم. زیرا برخی از بیماری‌ها و ضعف‌های جسمانی مانند کم‌خونی، تیروئید کم‌کار، مشکلات کبدی و کلیوی نیز می‌تواند بر خستگی افراد در طول روز تأثیر مستقیمی بگذارد. از همین رو اگر دچار مشکلات ذکر شده باشید احتمال تشخیص سندرم خستگی مزمن کاهش میابد. درصورتی‌که پزشکان در تشخیص دقیق علائم مردد باشند بیمار را به متخصصینی مانند روان‌شناسان و روانپزشکان ارجاع می‌دهند.

درمان سندرم خستگی مزمن

نحوه درمان ابتدا بر این مبحث استوار است که شدت علائم بیمار به چه شکل است. بر اساس علم پزشکی روز در حال حاضر درمان قطعی برای سندرم CFS وجود ندارد. بااین‌حال در طی درمان  پزشکان و روان‌شناسان سعی در مدیریت علائم این سندرم دارند. از جمله روش‌های درمانی که در این راستا به کار می‌گیرند شامل موارد زیر است.

• درمان شناختی-رفتاری (CBT)
• دارودرمانی برای کنترل و درمان علائمی از قبیل مشکل خواب، درد عضلانی، سردرد و…
• تغییر در سبک زندگی

درمان شناختی-رفتاری (CBT)

درمان شناختی _ رفتاری یک از رویکردهای درمانی در روان‌شناسی است. این درمان با استفاده از تغییر در شناخت و تفکر و هم‌زمان با ارائه راهکارهایی مبنی بر مدیریت رفتار تلاش می‌کند تا بر درمان سندروم خستگی مزمن تأثیر بگذارد.

دارودرمانی

در دارودرمانی نیز معمولاً توصیه می‌شود تا داروهای تجویز شده در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت مصرف شوند. داروهای ضدافسردگی مانند آمی‌تریپتیلین در دوزهای کم از جمله دیگر داروهایی است که ممکن است بر اساس تشخیص پزشکان تجویز شود.

تغییر در سبک زندگی

علاوه بر درمان‌های تخصصی، ایجاد برخی از عادات و رفتارها نیز می‌تواند در روند مدیریت سندرم خستگی مزمن اثرگذار باشد. ایجاد یک رژیم غذایی یکی از مواردی است که می‌تواند تأثیر بگذارد. به طور مثال خوردن غذاهای حاوی نشاسته، ویتامین C، ویتامین B12 ، آهسته غذاخوردن و نوشیدن کمک‌کننده است.

برخی از عادات در خوابیدن نیز می‌تواند در مدیریت این سندرم حائز اهمیت باشد. به طور مثال برخلاف تصور رایج باید بدانید که خواب زیاد نمی‌تواند در بهبود این سندرم مؤثر واقع شود. ازآنجایی‌که یکی از نشانه‌های این سندرم مشکل خواب در شب است در نتیجه خواب روزانه نیز می‌تواند بر تشدید این مشکل کمک‌کننده باشد.

البته شما به‌یک‌باره نمی‌توانید عادات نامناسب خوابیدن را کنار بگذارید. توصیه می‌شود این امر به‌صورت تدریجی انجام شود و حتماً پزشک شما به‌صورت منظم روند خواب را بررسی کند. تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تمرینات تنفسی می‌توانند کمک شایانی بر روند مدیریت خواب داشته باشند.

درمان‌های گفته شده تا حد زیادی توانسته  در بهبود شرایط بیماران مبتلا به سندرم خستگی مزمن تأثیرگذار باشد. باید بیماران ME فراموش نکنند که داشتن روند درمانی منظم بسیار برای آن‌ها ضروری است. زیرا در غیر این صورت امکان تشدیدشدن بیماری آن‌ها زیاد است. تشدید بیماری نیز در نهایت باعث می‌شود تا در انجام فعالیت‌های روزانه با مشکلات بسیاری مواجه شوند.

دلایل ایجاد سندرم خستگی مزمن

تا کنون دلیل قطعی ایجاد سندرم خستگی مزمن کشف نشده است. بااین‌حال تحقیقات نشان داده است که برخی از مسائل ممکن است احتمال ابتلا به CFS را افزایش دهد. در ادامه می‌توانید برخی از دلایل تأثیرگذار بر سندروم خستگی مزمن را مشاهده کنید.

• عفونت‌های ویروسی مانند تب غده دار
• عفونت‌های باکتریایی مانند ذات‌الریه
• مشکلات سیستم ایمنی
• تغییرات هورمونی
• ژنتیک

سخن پایانی

سندرم خستگی مزمن (CFS) از جمله بیماری‌های پزشکی محسوب می‌شود که بارزترین نشانه آن وجود خستگی بیش از حد در فرد بیمار است.  مشکل در خوابیدن شبانه، مشکل در تمرکز، دشواری در انجام فعالیت‌های روزانه و… از جمله علائم CFS محسوب می‌شود. شدت این سندروم در افراد متفاوت است و به چهار دسته خفیف، متوسط، شدید و خیلی شدید تقسیم می‌شود.

معمولاً درمان‌های روانی مانند درمان شناختی – رفتاری، دارودرمانی و ایجاد تغییر در سبک زندگی می‌تواند در روند مدیریت سندرم خستگی مزمن تأثیرگذار باشد. دلیل اصلی ایجاد این سندروم کشف نشده اما برخی از موارد مانند عفونت‌های ویروسی، عفونت‌های باکتریایی، تغییرات هورمونی و ژنتیک می‌توانند احتمال ابتلا به آن را افزایش دهند.