ما همواره از دو ابزار بسیار مهم در حوزه توانایی برقراری ارتباط موثر در تمام زمینه‌های زندگی خود استفاده می‌کنیم. این دو ابزار؛ “صحبت کردن” و “گوش دادن” هستند. یکی از انواع گوش دادن به مخاطب، گوش دادن فعال است که می‌توان آن را به‌عنوان انجام فعالیت شنیداری توسط شنونده از طریق تعامل با گوینده تعریف کرد. این یک فعالیت گوش دادن دوطرفه است. به عبارت دیگر، شنونده نه تنها با شنیدن، سکوت و تمرکز، بلکه با استفاده از عناصر مختلف ارتباط کلامی یا غیرکلامی درگیر فرآیند ارتباط می‌شود.
گوش دادن فعال چطور اتفاق می‌افتد؟
در حالی که خواندن و نوشتن، مهارت‌های ارتباطی هستند که می‌توانند به‌تنهایی انجام شوند، صحبت کردن و گوش دادن به بیش از یک شرکت‌کننده نیاز دارند، زیرا هر دوی این مهارت‌ها به دلیل عناصر اصلی خود، نیازمند تعامل هستند.
وقتی صحبت کردن و گوش دادن با هم هستند، روندی شیرین، معنادار و موثر را باهم ایجاد می‌کنند. یکی بدون دیگری بی‌معنی است. بدون یکی، بازخورد از دیگری دریافت نمی‌شود و فرآیند ارتباط نمی‌تواند چرخه خود را کامل کند. این دو اقدام مکمل در کنار هم می‌توانند، هنر ارتباط را به میزانی که فعال، واجد شرایط و اثربخش باشد، موثر و باکیفیت کنند.
مهارت گوش دادن فعالانه
گوش دادن به عنوان یکی از مهارت‌های زبانی اساسی مانند خواندن، نوشتن، صحبت کردن و داشتن دایره لغات غنی جایگاه خود را دارد. استماع؛ یک مهارت ارتباطی است که شامل یک سری فرآیندهای فعال مبتنی‌بر شنیدن، درک و آماده‌سازی برای دادن بازخورد در مورد پیام‌های صوتی است. هم به عنوان وسیله ارتباطی و هم به عنوان یک جزء ضروری از مهارت¬های مهمی مانند برقراری روابط اجتماعی و یادگیری در زندگی ما جای دارد. شنونده خوب بودن نیز، لازمه ادب و احترام است.
گوش دادن فعالانه یک کار پیچیده است که زمانی اتفاق می‌افتد که گوش، چشم، ذهن و قلب در یک راستا قرار گیرند. اگرچه ممکن است آسان به نظر برسد، اما یک نکته کلیدی بسیار مهم در ارتباط است زیرا نیاز به مراقبت، تمرکز، درک و تلاش ذهنی دارد. بخش مهمی از مشکلات ارتباطی تجربه شده ناشی از گوش دادن ناکارآمد است.
گوش دادن فعال از جمله عناصر مهم ارتباطی است که گوش دادن را که یکی از مهارت‌های ارتباطی مؤثر است، ثمربخش می‌کند. در فرآیند گوش دادن فعالانه، شنونده از فنون ارتباطی مانند تکرار، تأکید، تأمل، همدلی، شفاف‌سازی، خلاصه کردن، خواندن حالت عاطفی خود و انعکاس آن استفاده می‌کند.اگر فروشنده‌ای هستید که این مقاله را می‌خوانید تاکنون از خود پرسیده‌اید که گاهی چرا مشتری به حرف‌های شما گوش نمی‌کند؟! پس به مزایای فعالانه گوش دادن توجه کنید!
فرد در گوش دادن فعالانه نمونه رفتارها و حرکات زیر را خواهد داشت:
– با علاقه، تمرکز و حوصله گوش می‌دهد.
– تلاش آگاهانه برای درک آنچه گفته می‌شود دارد.
– با حالات چهره به گوینده پاسخ می‌دهد.
– ارتباط چشمی برقرار می‌کند.
– یادداشت‌برداری می‌کند.
– سوال می‌پرسد.
– زبان بدن مناسبی دارد.
– آنچه را که می‌شنود، تجزیه و تحلیل می‌کند.
– عمیقاً گوش می‌دهد. مسائل را با اطلاعات قبلی خود ترکیب و مقایسه می‌کند.
– با همدلی گوش می‌دهد و سعی می‌کند گوینده را درک کند.
– بدون پیش‌داوری گوش می‌دهد.
– بدون اینکه تحت تأثیر احساسات منفی مانند عصبانیت و رنجش باشد، گوش می‌دهد.
مهارت‌های ارتباط موثر شامل اقدامات دوطرفه مانند گوش دادن، گفتن و درک کردن است. گوش دادن فعالانه فراتر از “شنیدن” را دربرمی‌گیرد. مهم‌تر از همه، یک مهارت ارتباطی است که می‌توان آن را آموخت و توسعه داد.
گوش دادن غیرفعال
در نوع گوش دادن غیرفعال، بر خلاف گوش دادن فعالانه، شنونده فقط بدون واکنش به بیان گوینده گوش می‌دهد. این نوع گوش دادن در واقع نوعی گوش دادن یک‌طرفه است. یک نمونه از گوش دادن غیرفعال را می‌توان در سمینارها و کنفرانس‌ها دید. در یک محیط شلوغ سمینار، نمی‌توان با گوینده ارتباط چشمی برقرار کرد، به گفته‌های او با ارتباط کلامی یا غیرکلامی واکنش نشان داد، تأیید کرد، سؤال پرسید، بنابراین نمی‌توان ارتباط دوطرفه برقرار کرد.
البته می‌توان مهارت‌های برقراری ارتباط موثر مانند یادداشت‌برداری، گوش دادن تحلیلی، عمیق و همدلانه را در فرآیند گوش دادن غیرفعالانه نیز انجام داد که در حوزه کسبوکار و در مواجهه با مشتریان نیز بسیار کاربردی است. همه این‌ها از الزامات یک شنونده فعال است.
گوش دادن به موسیقی نیز یک شکل طبیعی از گوش دادن غیرفعال است. این نوع از گوش دادن، معمولاً به دلیل مشکلاتی مانند انگیزه پایین، بی‌میلی، بدخلقی، کم‌رویی، مشکلات یادگیری، اجتناب از بحث، ترس از قضاوت شدن یا اجتناب از مسئولیت، ایجاد می‌شود.
گوش دادن غیرفعالانه گاهی به معنای حضور فیزیکی در آن مکان و حضور ذهنی در مکانی دیگر است. به‌عبارتی به نظر می‌رسد که شما فقط گوش می‌دهید. اما آیا فعالانه هم هست؟!
چرا گوش دادن فعالانه مهم است؟
راه موفقیت و خوشبختی در زندگی تجاری، خانوادگی یا سایر روابط اجتماعی از طریق ارتباط موثر است. ما حرف می‌زنیم چون می‌خواهیم درک شویم. گاهی اوقات بیش از حد صحبت می‌کنیم زیرا احساس می‌کنیم درک نشده‌ایم. اما در این میان بنابه‌دلایلی به عمل شنیداری ارزش و توجهی به اندازه عمل گفتاری قائل نیستیم. این مسئله شاید به این دلیل است که گوش دادن یک عمل نسبتا آسان است که نیازی به اعمال فیزیکی ندارد. با این حال، گوش دادن فعالانه فقط شنیدن نیست.
مزایای گوش دادن فعالانه چیست؟
گوش دادن فعالانه فرصتی برای تبادل فکری ایجاد می‌کند. از مزایای گوش دادن فعالانه عبارتنداز:
1- ارتباط تعاملی سالم میان گوینده و شنونده
2- کمک به زنده نگه‌داشتن علاقه گوینده و شنونده
3- افزایش انگیزه درونی افراد
4- دوری از منیت و تعصبات
5- توسعه توانایی همدلی
6- ایجاد اعتماد و صمیمیت پایدار را در روابط
7- ایجاد آرامش در افراد بدون اعتمادبه‌نفس
برای درک بهتر این مطلب به شما پیشنهاد می‌کنیم حرف حساب کتاب هنر گمشده گوش دادن را بخوانید!
