(سلسه مقالات :معرفی بوم مدل کسب و کار – قسمت نخست)
دکتر مهدی کنعانی (عضو هیات علمی موسسه ثروت آفرینان و مشاور و مدرس مدیریت)
بنت الهدی امانزادی (کارشناس ارشد نانوفناوری از دانشگاه تهران)
“هنری چسبرو” (استاد برجسته دانشگاه برکلی و خالق کتابهای نوآوری باز) می گوید:
“شرکتها ایده‌ها و فناوری‌های خود را از طریق مدل کسب و کارشان به بازار می‌رسانند؛ در حالی که بسیاری از شرکتها سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای برای جستجوی ایده‌ها و فناوری‌های جدید انجام می‌دهند و فرآیندهای زیادی را برای این کار توسعه می‌دهند، اما توان اندکی برای نوآوری در مدل‌های کسب و کاری که این ایده‌ها و فناوری‌ها از طریق آن‌ها به بازار راه می‌یابند، دارند. یک ایده یا فناوری هنگامی که از طریق دو مدل کسب و کار متفاوت به بازار برده می‌شود، نتایج اقتصادی کاملاً متفاوتی را رقم می‌زند؛ فناوری متوسطی که در درون یک مدل کسب و کار عالی قرار گرفته است، نسبت به فناوری عالی‌ای که در یک مدل کسب و کار متوسط قرار گرفته است، می‌تواند به نتایج بسیار ارزشمندتری دست یابد.”
این یعنی اینکه بسیاری از پروژه ها یا برنامه هایی که توسط شرکتها انجام میشوند یا مورد حمایت هیات مدیره هلدینگها قرار می گیرند، نباید به تنهایی و به صرف ویژگیهای موضوع یا تیم مورد ارزیابی قرار گیرند، بلکه مدل کسب و کار انتخابی برای هریک از این پروژهها یا طرحها، نیز باید در نظر گرفته شود؛ ای بسا تیمی کارآفرین و ایدهای جدید با یک مدل کسب و کار خاص توجیه پذیر بوده و بدون آن صرفه اقتصادی و حتی ملی نداشته باشد.
معمولاً وقتی کسی برای طرح ایده یا فیلمنامه خود به کارگردانان و تهیه کنندگان، مراجعه میکند، از او میخواهند تا “اصل قصه” را در چند خط بازگو کند یا نهایتا در یکی دو صفحه برایشان بیاورد. مدل کسب و کار (Business Model) هم اصل قصه شرکت هاست. مثل یک “کروکی” برای رسیدن به چشم انداز و ماموریتهای بزرگی که برای آن مبارزه می کنند؛ به عبارتی دقیق تر، مدل کسب و کار نوشته ای است که، در یک یا چند برگ، حداقل سه بعد اصلی فعالیت شرکت را مشخص می کند:
کاربرد اصلی مدل کسب و کار درساماندهی مسیر حرکت شرکت و تصمیمات کلیدی ماست. همینطور میتوانیم آن را برای جذب حمایت نهادهای دولتی، صندوقهای حمایتی و نهادهای سرمایهگذار استفاده کنیم. یا حتی میتوانیم از آن برای جذب مشاوران و همکاران متخصص یا همفکری و گرفتن مشورت برای طراحی و توسعه مدل کسب و کار شرکتمان استفاده کنیم. همینطور مدل کسب و کار مبنایی است برای تدوین “طرح کسب و کار” (Business Plan)، مثل اینکه مدل کسب و کار خلاصه و محورهای قصه باشد و طرح کسب و کار، فیلمنامهای برای کارگردانی (البته فیلمنامهای نه با تمام جزییات). یا مدل کسب و کار “کروکی” ای باشد که بخشهای اصلی مسیر و روش رسیدن به هدف را مشخص می کند و طرح کسب و کار، “نقشه ای دقیق و پر از جزییات”.
با اینحال تدوین مدل کسب و کار قبل از طرح کسب و کار، برای کارآفرینان و شرکتهای نوآور، ارزش افزودهای بیشتر از سایرین به همراه دارد؛ چرا که فعالیتهای نوآورانه با پیچیدگیهای فناورانه و محیطی بسیار بالایی همراه است و مسایل و چالشهایی بیشتر از سایر شرکتها و بنگاهها دارند؛ تا آنجا که شرکتهای فعال در این حوزه را مستلزم برنامه ریزی برای رویارویی با شرایط پر نوسان داخلی و خارجی می کند. از همینرو موسسین، کارآفرینان و مدیران این شرکتها بهتر است قبل از تدوین طرح کسب و کار، با ترسیم و طراحی مدل کسب و کار، تراوشات ذهنی خود را در قالبی منسجم قرار داده و بعد طرح توجیهی یا طرح کسب و کار خود را تدوین نمایند.
در این سلسله مقالات، مدل کسب و کار در قالب رویکردی نوین و تصویری در برنامهریزیهای مدیریتی و بر مبنای “الگوی ۹ بخشی” خلق مدل کسب و کار در جهان مدنظر قرار گرفته شده است. این الگو در کتابی پرتیراژ با عنوان “خلق مدل کسب و کار”(از انتشارات معتبر Sons John Willy &) مطرح شده و در کشورهای مختلف از جمله ایران مورد اقبال فراوان قرار گرفته است. الکساندر استروالدر (نویسنده این کتاب مشهور و جهانی)، مدل کسب و کار را “توصیفی منطقی در مورد نحوه خلق، نشر و بدست آوردن ارزش (اقتصادی ، اجتماعی ، اعتبار و …) توسط یک سازمان” می داند. به عبارتی دیگر مدل کسب و کار سنگ بنای اولیه یک شرکت است، (مانند DNA در انسانها) که شیوه خلق و ارائه ارزش و درآمدزایی شرکت را توصیف می کند. بوم نه بخشی مدل کسب و کار (Business Model Canves) که توسط استروالدر معرفی شد، اقبالی جهانی یافت و از همین رو این سلسله مقالات به تشریح اجزای این بوم پرداخته است.
در هر یک از بخشهای بعدی این سلسله مقالات، اجزای نه گانه بوم مدل کسب و کار مطابق با الگوی تدوین شده توسط آقای الکساندر استروالدر در کتاب پرفروش “Business Model Generation” معرفی خواهند شد. ترتیب ان معرفی مطابق همان ترتیبی خواهد بود که در کتاب برای تکمیل پیشنهاد شده است.
ادامه دارد
مرکز آموزش عالی ثروت آفرینان پارس با مدیریت دکتر امیرحسین مظاهری نزدیک به سه دهه فعالیت علمی و تخصصی در زمینه های کسب و کار و تکنیک های فروش، کارآفرینی و سخنوری، مدیریت منابع انسانی و مدیریت زمان، تحلیل شرایط اقتصادی و اجتماعی روز داشته است. و تا امروز رسالت خود را در آموزش و تعالی کسب و کارهای جامعه دانسته است تا بتواند به نوبه خود در خدمت جامعه و فعالان اقتصادی باشد.
